Interview Arie Oeseburg: ‘De KNVB is niet meer in control’

Arie Oeseburg is voorzitter van de nieuw ingestelde Verenigingsraad bij de amateursectie van de KNVB. Volgens hem is de voetbalbond niet meer ‘in control’ over de financiën. ‘Er is structureel iets mis bij de organisatie van de KNVB. We hebben, naar nu blijkt, bij de vaststelling van de begroting niet de actuele en juiste informatie gehad.’

De afgelopen tijd heeft Oeseburg vanuit zijn woonplaats Olst zeker vijftien keer koers gezet richting Zeist. Want de KNVB staat in vuur en vlam. De liquiditeitspositie van het amateurvoetbal omschrijft hij als ‘zeer ernstig’. Er komt een reorganisatie, waarbij zeker 50 fte’s zullen verdwijnen. Kosten: 2,1 miljoen euro. Het tekort is binnen enkele maanden opgelopen van 350.000 euro in de plus naar bijna vijf miljoen in de min. En niemand die dat kon voorzien. Oeseburg: ‘Als we in het verleden met de accountant wilden praten, ging het bestuur daar voor liggen. “Dat is ons mandaat’’, kregen we dan te horen. Informatie die we als Verenigingsraad kregen blijkt niet betrouwbaar. Dan wordt het lastig communiceren met je achterban. In het kader van de bestuurlijke vernieuwing is afgesproken dat die taak door het bestuur amateurvoetbal zou worden uitgevoerd. Daar is nooit iets van terecht gekomen. Clubs hebben geen Nieuwsbrief gezien.’

Met alle personeelsleden in Zeist worden straks functioneringsgesprekken gevoerd. Aan organisatieontwikkeling is binnen de amateursectie van de KNVB veel te weinig gedaan. De kosten van de reorganisatie moeten ten laste van de begroting 2013-14 worden gevangen. Dat geld wordt aan het weerstandsvermogen onttrokken. Hoe het weerstandsvermogen weer op orde wordt gebracht wordt verwoord in het financieel beleid voor de komende jaren. Dat voorstel, dat was geagendeerd voor 24 mei, wordt doorgeschoven naar de najaarsvergadering. Duidelijk is dat de KNVB in een crisis is geraakt die het heden en de toekomst van het Nederlandse voetbal hard zal raken. Tijd om Oeseburg aan het woord te laten.

‘De financiële situatie van de KNVB is op dit moment heel precair. En het is van een orde dat we niet kunnen voorkomen dat clubs daar ook last van kunnen krijgen.’

‘De financiële situatie van de KNVB is op dit moment heel precair. En het is van een orde dat we niet kunnen voorkomen dat clubs daar ook last van kunnen krijgen. Lastig in een tijdsgewricht, waarin verenigingen ook andere zaken voor hun kiezen krijgen, maar een contributieverhoging van twee euro per lid wordt onvermijdelijk. De afgelopen tien jaar zijn de contributies redelijk ongemoeid gelaten, zolang de KNVB die tekorten nog kon afdekken. In de wetenschap dat dat een keer afgelopen zou zijn, want de inhoud van de potjes in Zeist zijn niet oneindig.’

De afgelopen vier jaren draaide de amateursectie met een tekort van rond de 1,3 miljoen euro. Dat werd afgedekt met subsidies van de overheid, voor programma’s die we voor het Rijk deden, of met een greep in de reserves. Oeseburg: ‘Dat tekort was overzichtelijk, omdat het ongeveer overeenkwam met het aantal leden dat de KNVB telt. Dus zou een contributieverhoging van een euro per lid moeten volstaan. Nu blijkt echter dat de stabiliteit van die financiële onderbouwing er niet is. Er komen ineens heel veel onverwachte tegenvallers naar boven. Hoe kan dat? We weten het niet en zijn nooit goed geïnformeerd. Dus ga je eens kritisch kijken naar de werkorganisatie. De conclusie: daarop moet sterk worden bezuinigd in de komende tijd.’

‘Ik snap heel goed dat amateurclubs niet begrijpen hoe het tekort zo heeft kunnen oplopen. Ondanks de vele tegenvallers hebben wij als Verenigingsraad daar nooit inzicht in gehad. Ook het bestuur is overvallen door deze fatale financiële ontwikkelingen.’

‘Het gaat om 50 fte. Dat levert structureel 2,5 miljoen op. De kosten van die reorganisatie, 2,1 miljoen euro, worden dit jaar wel eenmalig geboekt. Vraag is of we wel voldoende inzicht hebben in al die risicoposten die de KNVB momenteel naar voren schuift. Daarbij komt dat alle potjes leeg zijn. Er valt nergens meer iets te halen. Dus moet je geld uit je weerstandsvermogen (reservepot, red.) halen. In totaal 4,7 miljoen euro. Het potje telt 8,5 miljoen euro, dus dat wil je wel zo snel mogelijk weer aanvullen.’

‘Vraag is nu: hoelang gaan we daar over doen en waar moet dat geld vandaan komen? Dat zijn cijfers voor de begroting 2014-2015. Voor wat betreft het huidige begrotingsjaar constateren we dat de cijfers ook zwaar tegenvallen. Najaar 2013 werd eerst nog een voordelig saldo van 350.000 euro gemeld, vlak voor de kerst kwam de KNVB met de mededeling dat er 400.000 euro verlies zou worden geleden en nu spreken we over 4,7 miljoen euro in de rode cijfers. Behalve posten die tegenvielen, waren er ook posten die helemaal niet bekend waren.’

‘We hebben het bestuur diverse malen gevraagd om met een analyse te komen hoe je van 300.000 in de plus naar 4,7 miljoen in de min kan komen in zo’n korte tijd. Voor de regiovergaderingen van eind vorig jaar hebben we het bestuur wel nadrukkelijk verzocht met de clubs te communiceren toen er sprake was van een tekort van 400.000 euro. Toen wisten de clubs in ieder geval dat de bond in een min-positie zat en dat er een contributieverhoging aan zat te komen.’

‘Ik snap heel goed dat amateurclubs niet begrijpen hoe het tekort zo heeft kunnen oplopen. Ondanks de vele tegenvallers (allerlei actieplannen, tegenvallende Lotto-gelden, faillissement van een sponsor, daling met 17.000 leden van het ledenaantal, tegenvallende inkomsten uit bezoekers van Europese wedstrijden en van het Nederlands elftal, investeringen in ICT en het stopzetten van het Beach Soccer, waarvoor de KNVB 700.000 euro aan een gedane lening moet afboeken) hebben wij als Verenigingsraad daar nooit inzicht in gehad. Ook het bestuur is overvallen door deze fatale financiële ontwikkelingen.’

‘Hoe dat kan? Dat heeft te maken met de relatie tussen de professionele organisatie in Zeist en het bestuur. Hoe heeft de professionele organisatie haar werk gedaan? Daar zetten we vraagtekens bij. Als het bestuur cijfers opvraagt aan de professionele organisatie, moet het daarop kunnen vertrouwen. Die cijfers moeten kloppen. En dat was niet zo.’

‘Om het kort te houden: er is niet voor niets alle aanleiding om te reorganiseren bij de KNVB. Als het alleen een financieel probleem was, zou je dat wel kunnen oplossen. Maar er is echt meer aan de hand. Er is structureel iets mis met de organisatie in Zeist. En dat slaat uiteraard weer terug op de clubs. Van sommige dingen merken clubs niet zoveel. De contributie is nog beheersbaar en er wordt elke week nog gewoon gespeeld in competitieverband. Ook over de ondersteuning van de clubs valt er niet veel te klagen. Een kerntaak van de KNVB is wel om zichzelf door te ontwikkelen. Daar hebben de clubs wellicht niet zo’n boodschap aan, maar dat moet wel gebeuren. Het functioneren van de arbeidsorganisatie in Zeist, en ook bij de districten is daarom heel nadrukkelijk een punt van discussie.’

‘Als het bestuur cijfers opvraagt aan de professionele organisatie, moet het daarop kunnen vertrouwen. Die cijfers moeten kloppen. En dat was niet zo.’

‘Achteraf blijkt dat de feiten toch anders liggen dan we mochten aannemen. Zo zijn er in Zeist in het verleden veel medewerkers aangetrokken om allerlei projecten te draaien. Kenmerk van een project is dat het iets tijdelijk is. Een projectmedewerker behoort dus ook een tijdelijk contract te krijgen. In Zeist kregen ze allen een vaste aanstelling, omdat men er vanuit ging dat er altijd wel ergens een project wordt gestart. Totdat die projecten er niet meer zijn. Dan heb je mensen in dienst, van wie je de kosten niet meer vergoed krijgt. Nu moet er met 50 fte worden gekrompen. Met alle financiële gevolgen van dien.’

‘De liquiditeitspositie van de sectie amateurvoetbal is op dit moment zwak. We werken binnen de KNVB met een geconsolideerde begroting. In mei/juni is de liquiditeit van het amateurvoetbal normaliter laag, omdat het seizoen aan het aflopen is. Binnen een geconsolideerde begroting was dat nooit een groot probleem. Maar op dit moment is het buurten bij het Betaald Voetbal ook erg lastig, omdat BV geconfronteerd wordt met de kosten van het wereldkampioenschap in Brazilië. Het is een situatie, waarin je liever niet terecht gekomen was. Betaald Voetbal kijkt nu ook nadrukkelijk naar de problemen in de amateursectie en vindt dat deze adequaat moeten worden opgelost.’

‘Hoe zijn we in deze situatie terecht gekomen? We hebben een bestuur van vrijwilligers. Wellicht is het te veel gevraagd van een vrijwillig bestuurslid om in een professionele organisatie, die heel erg op zichzelf en naar binnen gekeerd is, adequaat te functioneren. De ondernemingsraad heeft ons gevraagd of we ons ook willen buigen over het huidige bestuurlijke model. Moeten we nog met twee kolommen binnen de KNVB, een BV-kolom- en een AV-kolom, doorgaan? Beide worden op verschillende wijze aangestuurd. Bert van Oostveen voor de BV en Hans Spierings voor de AV. De komende tijd moeten we gebruiken om te kijken met welke KNVB we nu door willen gaan. We hebben al aangegeven dat er in de professionele organisatie gereorganiseerd gaat worden, maar hoe de bestuurlijke organisatie daarop aansluit is nog een open vraag. Is de huidige wijze nog van deze tijd? Of moet je de bestuurlijke vernieuwing, die we in het besluitvormingstraject hebben doorgevoerd, ook loslaten op het bestuurlijk model?’

‘We hebben in dat traject, dat inmiddels drie jaar heeft geduurd en waarbij de directe band van de clubs met het AV-bestuur is weggesneden, altijd gevraagd wat dit nieuwe model betekent voor het hoofdbestuur, dat uit vrijwilligers bestaat. De bestuursleden gaven aan dat ze zich daarover geen zorgen maakten. We hebben ze wel gevraagd daarover nog eens na te denken. Eind 2013 heb ik met alle bestuursleden een voortgangsgesprek gevoerd, samen met een collega van de Verenigingsraad. Nu wordt er in ieder geval nagedacht over het bestuurlijk model. Maar de bestuursleden onderling komen daar niet uit.’

‘Voor voorzitter Bernard Fransen was het aanleiding op te stappen. Hij voelde zich niet gesteund door de rest van het bestuur. Fransen wilde een directeur-bestuurder met daarboven een raad van commissarissen. Het bestuur kon daarin geen keuze maken. De bedoeling was om op 24 mei een besluit te nemen over dat bestuurlijk model, maar wij hebben tegen het bestuur gezegd dat we dat agendapunt naar september in een extra Verenigingsraad uitstellen. We zijn nog te weinig geïnformeerd over wat er nu precies speelt, we zijn recent ingelicht voor welke afwegingen we worden gesteld.’

‘We hebben jarenlang geroepen om een meerjarenperspectief en een risicoanalyse van de KNVB. Het jaar waarin we ons bevinden is niet interessant, maar je kunt veel beter sturen op de dingen die gaan komen. Die verzoeken zijn in het verleden door een aantal penningmeesters tegengehouden. Zeiden ze: ‘de KNVB is zo’n dynamische organisatie, die kun je niet met een gemeente vergelijken.’

‘Die risicoanalyse wilden we, vooral omdat we geen zekerheid hadden dat de cijfers die we kregen ook betrouwbaar waren. Uiteraard is er een accountant die de cijfers moet controleren. Maar die werd voor ons lang afgeschermd.’

‘Die risicoanalyse wilden we, vooral omdat we geen zekerheid hadden dat de cijfers die we kregen ook betrouwbaar waren. Uiteraard is er een accountant die de cijfers moet controleren. Maar die werd voor ons lang afgeschermd. “Dat is onze bestuurlijke verantwoordelijkheid’’, werd er dan gezegd. En eerlijk is eerlijk; als het goed gaat trek je wat minder snel aan de bel. Je wilde niet met de vuist op tafel slaan en roepen dat het 5 voor 12 was en dat je dus die informatie wilde. Die cijfers hadden we niet. Toch hadden we achteraf wel met de vuist op die tafel moeten slaan.’

‘We hebben inmiddels een audit-commissie aangesteld. Daarin zitten drie leden van de Verenigingsraad en twee externen. De conclusie die we hebben getrokken is: de KNVB is niet ‘in control’. Daaronder moeten we ook de districten scharen. Op directieniveau is er de laatste jaren amper gestuurd. En als dat niet gebeurt, gaat iedereen zijn eigen gang. Met alle gevolgen van dien. Er gaan nu met alle medewerkers bijvoorbeeld ook functioneringsgesprekken worden gevoerd. Die waren er nog niet. Voor een organisatie met een begroting van 55 miljoen euro voor de buitenwereld mogelijk wat raar, maar als het altijd goed is gegaan, wordt er minder aandacht aan besteed.’

‘Aan het einde van dit jaar willen we duidelijkheid hebben over hoe de KNVB bestuurlijk georganiseerd wordt. De vraag is hoe het bestuur er straks uit moet komen te zien. Als er een model met professionals komt, moet het bestuur van vrijwilligers opstappen. Die implementatie zal een enorme klus worden. Ik ben de afgelopen periode, als voorzitter van de Verenigingsraad, niet voor niets zeker 15 keer naar Zeist gereden.’

‘We hebben expliciet gevraagd welke verplichtingen de KNVB nog had toen de stekker uit het Beach Soccer werd getrokken. We zijn daarover tot drie keer toe geïnformeerd. En elke keer was de uitkomst anders. Dat maakt het lastig om daarover betrouwbaar te communiceren.’

‘Dat clubs boos worden over het gedoe in Zeist kan ik me best voorstellen. Voor sommige verenigingen zal die contributieverhoging van twee euro per lid er misschien inhakken, grotere clubs zullen daar wat gemakkelijker mee omgaan. Straks komt de KNVB wel naar de clubs toe met zogenaamde Serviceteams. Die bezoeken de verenigingen om te inventariseren waar de KNVB de clubs mee kan helpen. Het klopt dat de clubs van de nieuwe Verenigingsraad weinig hebben vernomen. In het kader van de bestuurlijke vernieuwing is afgesproken dat de nieuwsvoorziening naar de clubs primair gedaan zou worden door het bestuur AV. Leden van de Verenigingsraad kunnen aanschuiven bij bijeenkomsten met clubs. We hebben wel een aantal besluiten genomen, maar die zijn nog niet uitgevoerd. Er is nu een soort hiaat in de communicatie, want de clubs horen van de KNVB uit Zeist te weinig, terwijl afgesproken is dat ze via nieuwsbrieven op de hoogte zouden worden gehouden. Zoiets moet door professionals gebeuren. Wij, als Verenigingsraad, moeten ervan overtuigd zijn dat uitgevoerd wordt wat afgesproken is. Dat is de afgelopen maanden ook niet gebeurd. En wat nog vervelender is: we weten niet of de informatie die we hebben gekregen, ook de juiste is. Dat blijkt uit het schrappen van het Beach Soccer in december vorig jaar uit het KNVB-programma. We hebben expliciet gevraagd welke verplichtingen de KNVB nog had, toen de stekker er werd uit getrokken. We zijn daarover tot drie keer toe geïnformeerd. En elke keer was de uitkomst anders. Dat maakt het lastig om daarover betrouwbaar te communiceren. Nu blijkt dat de KNVB een lening aan het Beach Soccer van 700.000 euro moet afboeken. Niettemin zullen we als Verenigingsraad meer gezicht moeten tonen naar de clubs toe.’

‘Heeft de herstructurering gebracht wat iedereen ervan had verwacht? Tja, hiervoor was het ook niet altijd even sprankelend. Op regio- en districtsvergaderingen kwam vaak een handvol bestuurders opdagen. In het Oosten viel het meestal nog wel mee, maar in West I, kwam je voor lege zalen te spreken. Het zal overigens nog wel even duren voordat de organisatie in Zeist soepel haar werk kan doen. Met het vertrek van die 50 fte, verdwijnt ook veel kennis uit Zeist. Voordat Zeist weer kan voldoen aan de verwachtingen die clubs van ons hebben, zal wel enige tijd gepasseerd zijn.