Interview Daniel Klijn: ‘De komende 5 jaar worden cruciaal’

Daniel Klijn (1980) is grondlegger van Besturen met een Visie, een gedachtegoed voor verenigingsbestuurders uitgewerkt in een boek en training. Het nieuwe denken was nodig, want het takenpakket van de moderne bestuurder wordt almaar groter en ingewikkelder. ‘De komende vijf jaar zijn cruciaal.’

In zijn vorige baan bij Rotterdam Sportsupport werd Daniel Klijn twee à drie avonden in de week naar verenigingen gestuurd om problemen in kaart te brengen en daar hulp aan te bieden. Na een aantal bezoeken merkte hij op dat er vrijwel altijd een gemeenschappelijke oorzaak was voor de ontstane moeilijkheden. ‘Ik zag dat veel vraagstukken waarmee deze verenigingen worstelden eerder hadden kunnen worden aangepakt, mits ze tijdig gesignaleerd waren. Vaak gebeurde dat niet doordat bestuurders – allemaal welwillende mensen – niet aan besturen toekwamen, omdat ze zich vooral bezig hielden met managen en het uitvoeren van taken.’ Dat inzicht was een van de beginpunten voor het ontwikkelen van Besturen met een Visie, waarmee Klijn al langs meer dan duizend verenigingsbestuurders trok om te adviseren, coachen en helpen.

Wat viel je op bij al die gesprekken met verenigingsbestuurders?
‘Dat ze bijna allemaal met veel inzet en passie aan het werk zijn, maar dat er onvoldoende gekeken wordt naar de lange termijn. Vragen als: waar wil ik naartoe bewegen met mijn vereniging en wat zijn daar de risico’s van, werden nauwelijks gesteld doordat veel bestuurders niet aan het besturen waren maar aan het uitvoeren. Ik heb vaak bij bestuursvergaderingen gezeten die helemaal geen bestuursvergaderingen waren, maar gewoon managementoverleg. Jij gaat dit doen, jij gaat dat doen… Dat geeft helemaal niets, maar noem het dan ook managementoverleg, want dan kun je een ander moment kiezen voor bestuursoverleg. Dáárin moet je als bestuur de toekomst uitstippelen en écht gaan besturen. Een voorbeeld: we weten nu al wel ongeveer hoe de wereld er over drie jaar zal uitzien. Neem de plannen van de overheid voor de kostendekkende huren. Dan moet je als vereniging weten dat er problemen aan zitten te komen én je moet daarop anticiperen. Ook weet je nu al dat bij veel verenigingen de ledenaantallen zullen teruglopen door de werkloosheid. Probeer daar nu rekening mee te houden, zodat je over drie jaar niet twee keer zoveel tijd kwijt bent om het probleem op te lossen. Een ander mooi voorbeeld: ik vraag vaak aan verenigingsbestuurders of ze 19 maart 2014 al in de agenda hebben staan. Gemeenteraadsverkiezingen! We weten al heel lang dat het eraan zit te komen, maar is er echt gewerkt aan een lobby of zijn er al afspraken met lokale politici gemaakt? Meestal niet.’

Hoe komt dat?
‘Het is zeker geen onwelwillendheid, maar meer een gebrek aan organisatie in de vereniging. Daar hebben wij heel handige tools voor en onze cursussen bleken een gat in de markt. Ik merkte vrij snel dat ik een gevoelige snaar raakte, maar had niet verwacht dat Besturen met een Visie op landelijk niveau zo’n effect zou hebben.’

Het coachen en opleiden van goede bestuurders is dus hard nodig in deze moderne tijd?
‘Ik ben erachter gekomen dat het vak van verenigingsbestuurder ongelooflijk complex en divers is geworden. Veel mensen hebben dat niet in de gaten en kijken een beetje minderwaardig naar deze functie. Dat is niet terecht, want het is in de huidige tijd erg knap om een vitale vereniging te hebben als bestuurder. Het was aanvankelijk ook best lastig om goede adviseurs te vinden voor Besturen met een Visie, veel adviseurs werken liever voor de grote namen zoals KLM en Ahold.’

‘Ik verwacht dat er de komende tien jaar revolutionaire dingen zullen ontstaan. Op de traditionele wijze de vereniging voortzetten zal niet overal meer kunnen. Grote generatieverschillen, digitalisering en plannen van de rijksoverheid zullen verenigingen dwingen om te vernieuwen.’

In het besturen van een vereniging gaat steeds meer tijd zitten, zoveel dat het voor vrijwilligers soms niet meer te doen is.
‘We praten heel veel over de complexiteit aan de ene kant en het gebrek aan tijd aan de andere kant. Dat is een van de belangrijkste oorzaken van de problemen die er ontstaan. Maar je zult als bestuurder wel móéten meebewegen. Je kunt niet opeens zeggen: we gaan géén tijd en energie schenken aan de agressie op en rond de velden, een nieuwe taak die er is bijgekomen. Wat wij doen is proberen om de problemen eerder te signaleren, waardoor je ze met minder tijd kunt oplossen. Doordat de complexiteit is toegenomen, merk ik overigens óók dat mensen het steeds leuker gaan vinden een vereniging te besturen. Je ziet ook dat je andere type bestuurders krijgt. Dat moet ook wel om weerstand te bieden tegen de toekomst.’

Want hoe ziet die er voor een vereniging uit?
‘Ik verwacht dat er de komende tien jaar revolutionaire dingen zullen ontstaan. Op de traditionele wijze de vereniging voortzetten zal niet overal meer kunnen. Grote generatieverschillen, digitalisering en plannen van de rijksoverheid zullen verenigingen dwingen om te vernieuwen. Mensen van 18 jaar en 35 jaar verschillen al enorm, het gat tussen de ouderwetse bestuurder en zijn nieuwe, toekomstige lid is nog véél groter. De babyboom-generatie is opgegroeid met de traditionele vereniging. Met z’n allen de schouders eronder en dan zorgen we voor het collectief. De nieuwe generatie denkt totaal anders. Die willen veel meer flexibiliteit en zullen zich afvragen waarom ze 150 euro moeten betalen en dan alleen op maandag mogen trainen en op zaterdag of zondag móéten voetballen, terwijl ze zelf liever op vrijdag een competitiewedstrijd willen spelen. Dát soort discussies ga je krijgen. Ik zie nu al dat er in steden wedstrijden buiten de bond om worden georganiseerd. De nieuwe generatie wil het zelf bepalen en de digitalisering zal daar een steeds grotere rol in spelen. Ik zit te wachten op het eerste voetbalveld dat is gelinkt aan een app en waar je zelf kunt bepalen wanneer en met wie je kunt voetballen. Wil je deze doelgroep aan je vereniging binden, dan moet je inspelen op hun wensen.’

Hoe kunnen besturen dat nu al gaan doen?
‘Door bijvoorbeeld iemand van 18 jaar in het bestuur te zetten en die de discussie aan te laten gaan met de traditionele bestuurder. En ik denk dat de babyboomer er voorzichtig aan moet denken ruimte te bieden aan de nieuwe generatie. Laat hen het wiel opnieuw uitvinden en probeer zelf alleen te faciliteren. De babyboomer moet niet verdwijnen, maar zijn rol moet anders worden, hij moet meer een coach worden. De jonge bestuurder moet dan de strijd aangaan als er bijvoorbeeld plannen worden gemaakt voor een nieuw terras. Die moet de oudere bestuurder erop wijzen dat investeren in bijvoorbeeld ict voor zijn generatie en de generaties na hem belangrijker zijn.’

Daar is geen tijd mee te verliezen?
‘Ik verwacht dat de komende vijf jaar cruciaal zullen worden voor sportverenigingen. Als je de enige club in een dorp bent, zal het wel meevallen, maar wie nu in de grote stad zit, moet echt inspelen op de toekomst en vooral inspelen op de wensen van de leden. Ik denk ook dat de sportaccommodatie van de toekomst wordt ingesteld op de wensen van de leden. Daar zal een huisarts inzitten, een kinderopvang, misschien wel een school, en nog meer voorzieningen die het de leden gemakkelijker maakt.

Die nieuwe generatie wil dus van alles, maar weigert om vrijwilligerswerk te doen. Hoe gaan we dát dan financieren, zullen veel bestuurders zeggen.
‘Dat is precies waar Besturen met een Visie over gaat. Je schetst een uitstekende analyse, maar hebben jullie die nieuwe generatie ook daadwerkelijk gesproken? Dat is meestal niet zo. Ga het gesprek met ze aan en vertel ze dat je de tent wel kunt sluiten als je als vereniging alleen maar moet luisteren naar de wensen van leden en er zelf amper iets voor terugkrijgt. Dán heb je een goede discussie. En laat het dan aan de jonge generatie over om met een oplossing te komen.’

Hoe ziet de vereniging van de toekomst er globaal uit?
‘Dat is moeilijk te zeggen, omdat het wel context-gebonden is. Maar in het algemeen verwacht ik dat er moderne vormen van lidmaatschap komen. Misschien gaan de voetbal- en tennisvereniging wel gezamenlijk een pakket aanbieden. Verder zullen digitale platforms een veel grotere rol spelen. Wij zitten nu met elkaar in de middag te praten en we weten nog niet dat we vanavond met elkaar gaan voetballen. Ook zal de vereniging bedrijfsmatiger worden en zal de koppeling met het onderwijs groter worden. Dan zal de trainer van de club naar de school komen, dat zie je nu al in Rotterdam gebeuren.’