Publicaties

Interview Paul Verweel: ‘Amateurvoetbal heeft zijn ziel verkocht’

Professor Paul Verweel zat zes jaar in het algemeen bestuur amateurvoetbal van de KNVB. Hij is een gepassioneerd tegenstander van het bestuurlijke model waar Zeist nu voor heeft gekozen. ‘Het amateurvoetbal raakt zijn ziel kwijt.’

Om de nieuwe realiteit van de KNVB met een voorbeeld te duiden, haalt Paul Verweel Tonneke aan. Behalve professor aan de universiteit van Utrecht is hij ook voorzitter van vv Hoograven. Als Verweel iets wilde weten over een overschrijving bij zijn club belde hij Tonneke van de KNVB. Laatst had hij opnieuw een vraag, draaide het vertrouwde nummer van Tonneke, maar kreeg haar stem niet meer te horen. Hij belandde in een keuzemenu dat hem vier keer verkeerd doorverbond. Het was dat Verweel nog ergens een direct telefoonnummer had liggen van een contactpersoon in Amsterdam, want anders was er geen doorkomen aan.

Het is een van de consequenties van het nieuwe beleid in Zeist. Een beleid dat Verweel, ook als KNVB-bestuurder, heeft proberen te bevechten. Tevergeefs, want het model dat pleit voor meer professionalisme is inmiddels een feit. De manier waarop de keuze uiteindelijk is gemaakt verdient niet de schoonheidsprijs, betoogt hij. ‘Dat de KNVB dit er in een halfjaartje uit frommelt, vind ik onzorgvuldig. Ik denk dat een organisatie die 125 jaar oud is en een rijke traditie heeft, op een zorgvuldige manier een transitie moet doen. We hebben dat drie jaar lang ook gedaan, maar het is nooit ingevoerd wegens allerlei obstructies. Ik zeg niet dat het het enige model was, maar zo’n 80 procent was het erover eens dat de KNVB van de leden moest blijven en dat het vrijwilligerssysteem tot in de top moest blijven doordringen. Zo’n tien procent wilde dat niet, die dachten dat hun tijd wel zou komen.’

Die tijd kwam sneller dan verwacht.

‘In de top van de KNVB merkte je dat ze een andere kant wilden opgaan dan de ruime meerderheid. Dan komen er allerlei krachten los van mensen met andere motieven.’

Tegenstanders van het vrijwilligersmodel zagen hun kans liggen toen bleek dat de amateursectie met een miljoenentekort kampte. ‘In de top van de KNVB merkte je dat ze een andere kant wilden opgaan dan de ruime meerderheid. Dan komen er allerlei krachten los van mensen met andere motieven. Die zagen het financiële tekort als hét voorbeeld dat zo’n vrijwilligersorganisatie niet werkt. Maar als je gaat analyseren waar het tekort vandaan komt, zijn de fouten misschien wel precies gemaakt op de manier waarop men denkt het systeem nu in te richten. De professionals hadden het namelijk moeten zien. Misschien hádden ze het ook wel gezien, maar ze hebben er niets aan gedaan. En mijn grote fout is dat ik niet heb opgelet toen het gebeurde. Veel te laat hoorde ik van de problemen en ik had niet de kracht om die tegenkrachten te keren.’

Verweel kampt zelf met een ernstige ziekte, een van de redenen dat hij de bewegingen die hem zo tegenstonden in Zeist niet meer te lijf wilde gaan. Hij stapte ook uit het KNVB-bestuur. ‘Als ik nog gezond was geweest dan had ik me dood gevochten tegen wat er nu is gebeurd. Nu ben ik  aan het vechten voor mijn gezondheid.’

‘Op een gegeven moment worden er beslissingen genomen in een niet-officiële vergadering die later als een slagzwaard gebruikt worden om deze structuur te kiezen.’

Terug naar de zorgvuldigheid van de besluitvorming. ‘Op een gegeven moment worden er beslissingen genomen in een niet-officiële vergadering die later als een slagzwaard gebruikt worden om deze structuur te kiezen, namelijk een toezegging aan de ondernemingsraad. Dat is echter nooit besloten in een officiële vergadering. Na een turbulente zaterdag – de dag dat voorzitter Bernard Fransen aanleiding zag op te stappen – komt er maandag een brief die alleen is ondertekend door Bernard als voorzitter van het bestuur, niet eens namens het bestuur. Ik heb het niet gezien, en dat moet ik mezelf ook kwalijk nemen, want ik zat ook zes jaar in het bestuur en draag net zoveel verantwoordelijkheid als alle anderen.’ Na het opstappen van Fransen wordt Verweel de nieuwe voorzitter, maar die rol ziet hij niet zitten en hij besluit kort daarna te vertrekken.

Volgens Verweel heeft het amateurvoetbal haar ziel verkocht aan het betaalde voetbal met de keuze om tot één KNVB te komen. ‘Het betekent de integratie van het betaald voetbalsysteem en de manier hoe dat geleid wordt, met het vrijwilligerssysteem van het amateurvoetbal. Maar die twee dingen hebben niets met elkaar te maken. Het zijn twee totaal andere dynamieken. Het was de grote droom van Michael van Praag om van die twee werelden één te maken. Waarom weet ik niet. Als ik het weet, doet het er ook niet toe. Ik geloof er niet in dat dit het amateurvoetbal wat oplevert.’

‘Het amateurvoetbal zit niet te wachten op allerlei regeltjes bedacht door professionals.’

De gevolgen van het besluit zal gevaar opleveren voor het spelplezier van de KNVB-leden, denkt Verweel. ‘Het amateurvoetbal zit niet te wachten op allerlei regeltjes bedacht door professionals. Straks krijg je een situatie waarin de scheidsrechter een speler van Bal op ‘t Dak 9 maant andere tape te kopen, want de witte die hij nu heeft mag niet op de blauwe sokken die hij draagt. Wij moeten die dingen niet willen regelen. Wij moeten blij zijn dat er 11 tegen 11 op het veld wordt gespeeld. En er zijn 1,2 miljoen mensen die dat nu met plezier doen, dus waarom moet je het risico nemen hun plezier in gevaar te brengen? Het is gewoon een self fulfilling prophecy. Er wordt een niet-bestaand probleem bedacht – namelijk dat het model met vrijwilligers niet meer van deze tijd is – en hoe harder je dat gaat roepen hoe meer je er ook in gaat geloven. Maar er ís helemaal geen probleem. Ze hebben het over de individualisering en internationalisering van de maatschappij, waardoor verenigingen hun kracht zullen verliezen. Kom er bij mij niet mee aan. Mensen zoeken nog steeds een vereniging op, juist omdat ze zich willen binden, hoe internationaal of geïndividualiseerd ze ook zijn.’

En daar zit ook een van de redenen waarom Verweel zo’n gepassioneerd tegenstander is van de beweging die zich nu in het Nederlandse voetbal heeft voltrokken. De consequentie om het vrijwilligersmodel in te ruilen voor een meer geprofessionaliseerde structuur heeft gevolgen voor de manier waarop mensen met elkaar zullen omgaan in het gewone leven, doceert hij. ‘Toen ik ging voetballen had mijn vader geen geld voor voetbalschoenen, die kreeg ik dan van mijn broer. Dát is de basis. Als ik nu op de vereniging ben, zit ik met kinderen die ook lid willen worden. Dan zeg ik ze dat het zo’n tweehonderd euro kost om bij ons te komen spelen. En als ze dan vertellen dat mama het geld niet heeft, ga je naar wegen zoeken om het toch mogelijk te maken. Dáár begint het. De passie begint met de manier waarop mensen zich verenigen met elkaar en vervolgens heb je mensen nodig die dat begrijpen en van mens tot mens handelen.’

‘De samenleving wordt op het voetbalveld gebouwd, dáár ontstaat verbinding. Verbinding die op heel veel andere gebieden – kerkelijk, politiek – is weggevallen.’

De waarde van voetbal geldt niet alleen voor de achterstandswijken waar kinderen geen voetbalschoenen kunnen kopen. ‘Mijn zoon voetbalde bij Kampong, een van de rijkste verenigingen van het land, en daar zag ik het ook. Kinderen van tien jaar oud die nul fouten in de cito-toets hadden en alle veldslagen in de geschiedenis konden opdreunen, veranderden op het voetbalveld. Hun geest was klaar voor het gymnasium en een topcarrière, maar ze hadden de balans tussen hun lichaam en hun hoofd nog niet gevonden. En dat gingen ze daar doen, op het voetbalveld. Die ouders stonden erbij en zagen opeens dingen van hun kind die ze thuis nog nóóit hadden gezien.’

‘Dát is allemaal veel belangrijker dan een professional die allerlei mooie zaken wil regelen in een bestuur in Zeist vanwege de eenheid van de KNVB. De samenleving wordt op het voetbalveld gebouwd, dáár ontstaat verbinding. Verbinding die op heel veel andere gebieden – kerkelijk, politiek – is weggevallen. Theoretisch wordt ook gezegd dat dit het fundament van de samenleving is. Dit is wat ons bij elkaar houdt. Voetbal vervangt niet religie, maar voetbal vervangt de functie van de binding met elkaar. We verbinden ons met Zlatan en met Messi. Ik vind dat fantastisch, het gaat over alle grenzen heen.’

Verweel heeft allerlei boeken geschreven over de verbinding tussen mensen (‘ik zal jullie lezers er niet mee vermoeien’) en wil benadrukken dat het van een essentieel belang is dat mensen elkaar als mensen blijven zien. ‘Want als dat wegvalt, krijg je de verhalen uit de Schilderswijk. Mensen verliezen hun binding met elkaar. Daar komt bij dat er een beweging in de samenleving is ontstaan dat mensen elkaar alleen maar als contractpartners zijn gaan zien. Ik neem een product van jou af en ik verlang daar iets voor terug. Kijk ook naar relaties. We noemen elkaar nu partners en geen geliefden meer. Waarom? Omdat we een relatie ook zien als zakelijke overeenkomst. Als wij alles gaan verruilen voor een betaalde relatie dan verliezen we een deel van het mens-zijn.’

‘Misschien is het  te ambitieus te stellen dat voetbal de wereld kan redden, maar voetbal kan er wel een bijdrage aan leveren. Ook bij ons in Nederland.’

Het belang van voetbal is veel sterker dan velen denken, vindt Verweel. ‘Ik heb op de universiteit een promovendus die veel over het Midden-Oosten schrijft. Daaruit blijkt dat voetbalclubs heel belangrijk zijn voor mensen in onderdrukte gebieden die zichzelf willen verenigen. Misschien is het  te ambitieus te stellen dat voetbal de wereld kan redden, maar voetbal kan er wel een bijdrage aan leveren. Ook bij ons in Nederland. Ik heb weleens lezingen voor de politiek gegeven en daar kreeg ik het verwijt dat die hele sport de maatschappij zoveel geld kost. Maar er zijn vijf miljoen mensen in Nederland die georganiseerd sporten. Juist dat sporten zorgt ervoor dat de maatschappij gestructureerd loopt.’ De kosten zonder sport zijn veel hoger.

De nieuwe weg die de KNVB bewandelt brengt het eco-systeem van het voetbal in gevaar, denkt Verweel. ‘Neem een bakker. Die staat ‘s ochtends om 6 uur op en werkt keihard om zijn broden te verkopen. Dan gaat hij ‘s avonds óók nog een keer drie uur lang vergaderen op de voetbalclub, omdat het eerste elftal het weekend daarvoor met 7-3 heeft verloren. Dat is toch fantastisch! En wat gaat er gebeuren als het voetbal in Nederland wordt overgenomen door professionals? Dan wordt de voetbalvereniging een sportschool. Daar zijn in Nederland twee miljoen mensen lid van, maar de helft komt nooit opdagen. Wil je dat? Dan moet je als KNVB op deze manier doorgaan. Dan ben je straks dus een sportschool. Maar weet je wat die bakker dan gaat doen? Die komt ‘s avonds niet meer om te vergaderen. Die denkt: jullie weten het toch zo goed, zoeken jullie het dan maar lekker uit.’

Bij de KNVB vinden ze dat nu beleid wordt gemaakt om de eenheid ook te vergroten. Verweel weet wel beter. ‘Als je analytisch denkt, heb je twee modellen: een samenwerkingsmodel en een politiek model. En wat bij de KNVB gebeurt, is dat ze zéggen dat ze in een samenwerkingsmodel zitten, maar in werkelijkheid een politiek model aan het spelen zijn. Dat is niet erg, want het gebeurt vaak. Maar erken gewoon dat het zo is. Nu wordt bepleit dat één KNVB ook één belang heeft: het voetbal. Maar daaronder zitten twee totaal verschillende belangen: het betaalde voetbal en het amateurvoetbal.’

‘De glamour van het betaald voetbal gaat een hoofdrol opeisen. En omdat ze klein en goed georganiseerd zijn en er veel geld in omgaat, drukt dat het belang van het amateurvoetbal aan de kant.’

Wat er nu in Zeist gebeurt, is een kopie van bewegingen in het bedrijfsleven. ‘Je ziet het in de wereld van banken en verzekeraars’, weet Verweel. ‘De Rabobank, opgebouwd uit allerlei kleine bankjes, wil opeens een grote internationale speler worden. En dan hebben ze dus een Libor-affaire aan de broek. Dat was hun vroeger nóóit overkomen. Het is het gevaar dat de KNVB ook bedreigt. De glamour van het betaald voetbal gaat een hoofdrol opeisen. En omdat ze klein en goed georganiseerd zijn en er veel geld in omgaat, drukt dat het belang van het amateurvoetbal aan de kant. Dat moeten we niet willen. Soms denk ik ook wel dat het amateurvoetbal iets trotser op zichzelf mag zijn. Een organisatie met 1,2 miljoen zichzelf organiserende leden is uniek in Nederland. Waar vind je dat nog? Die moet zich niet zo laten wegdrukken. Nu is het de realiteit dat de amateurs gaan dansen naar de pijpen van het betaalde voetbal. De ziel wordt uit de organisatie verdreven.’

Op de hoogte blijven van ons laatste nieuws?

Elke maand verstuurt de BAV een nieuwsbrief met het allerlaatste nieuws voor voetbalbestuurders. Zo'n 1.600 mensen hebben zich daar al voor ingeschreven. Vul uw gegevens in en ook u ontvangt ons laatste nieuws in uw mailbox.

'Wie doet de ingewikkelde wetgeving binnen uw club? Daar kan de BAV uitkomst in bieden'

'Clubs moeten eerder de juridische hulp van de BAV inschakelen'

'De positie van de BAV in het voetballandschap zal nadrukkelijker zijn dan in het verleden'

'In de totstandkoming van de nieuwe structuur van de KNVB speelt de BAV een belangrijke rol'