Marjan Olfers is nieuwe juridisch adviseur van BAV

Marjan Olfers is de nieuwe juridisch adviseur van de Belangenorganisatie van Amateur Voetbalverenigingen (BAV). Ze hecht ook in deze functie veel waarde aan haar motto. ‘Zorg dat je op goede voet blijft met je partners. Voor de lange termijn levert dat meer op. Je mag best eens een conflict uitvechten en je mag dat ook wel een keer hard spelen, maar de rechter is het allerlaatste redmiddel.’

Dat Marjan Olfers bij de BAV met haar juridische ondersteuning de belangen behartigt voor de Nederlandse amateur voetbalvereningen en ook weleens voor de KNVB werk verricht (o.a. Taskforce Agressie rondom en op de velden) hoeft elkaar, zegt ze, niet te bijten. ‘Zolang je maar transparantie biedt. Vertel aan beide partijen waar je mee bezig bent.’

De KNVB maakte onlangs bekend dat amateurclubs via scheidsrechtersponsor ARAG ook juridische ondersteuning kan krijgen. Olfers: ‘Het staat de clubs uiteraard vrij daarvan gebruik te maken. Maar de knowhow van het verenigingsleven zit toch bij de BAV. Die kennen de problemen van hun club. Verzekeraars beschikken amper over die kennis. Bovendien moet je je afvragen of je alle problemen binnen de club juridisch wilt oplossen. Ik ben daar geen voorstander van. Stel je wint via de rechtbank een conflict met de gemeente. Mooi dat je hebt gewonnen, maar hoe verder? Een winstpuntje voor de korte termijn, maar als club heb je die gemeente in de toekomst weer nodig voor het onderhoud van je velden. Als een conflict enorm is gejuridiseerd ontstaan er vaak persoonlijke conflicten en wordt het lastig later het algemeen belang in de gaten te houden.’

Olfers vervolgt: ‘In veel gevallen krijg je van de rechter ook nooit helemaal gelijk. We leven nu eenmaal in een land van compromissen. En de waarheid is dat beide partijen altijd een beetje het gelijk aan hun zijde hebben. Is het dan niet wijzer eerst te kijken, of we het probleem onderling kunnen oplossen? En daarbij het ‘hele pakket’ overzien, en je niet op dat ene conflict richt. Mijn motto: Zorg dat je op goede voet blijft met je partners. Voor de lange termijn levert dat meer op. Je mag best eens een conflict uitvechten en je mag dat ook wel een keer hard spelen, maar de rechter is het allerlaatste redmiddel.’

‘Je kunt wel willen professionaliseren als vereniging, maar waar vind je de professionals? Ze zijn er niet.’

Conflictmanagement vereist van bestuurders ook een zeker niveau. Er zijn amateurclubs die hun bestuursleden uit de corporate-wereld werven. Het zou niet Olfers’ eerste keus zijn. ‘Je dankt Onze Lieve Heer toch op je blote voeten als je vrijwilligers kunt vinden die bestuurslid willen worden. Daar moeten we enorm dankbaar voor zijn. Wat ik zo leuk vind aan het Nederlandse (sport)systeem is dat het gevoed wordt door het vrijwilligerswerk. Verenigingen met een sterk lokaal karakter, waar gezinnen zich al jarenlang inzetten voor de club. Achter de bar staan, ballen oppompen, velden klaar maken. Je kunt wel willen professionaliseren, maar waar vind je de professionals? Ze zijn er niet. En waarvan moet je ze betalen? De contributie omhoog gooien? Lijkt me geen goed plan. Elk kind, ook die van minder draagkrachtige ouders, heeft recht om te sporten. Ik begrijp de roep om professionalisering wel, maar moeten daarvoor betaalde hoogopgeleide bestuurders worden aangetrokken? Ze beter opleiden is effectiever. Stel ze in staat lastige en ingewikkelde vragen van leden te kunnen beantwoorden. Ik doe veel onderzoek op het terrein van seksuele intimidatie. Als zich zo’n geval bij een club voordoet, is het bestuur meer gebaat bij een simpele handleiding. Zodat hij of zij precies weet wat te doen en te vragen. Dan professionaliseer je op dat punt al. Het gaat toch ook om passie voor je club. Spreek je de taal van de achterban? Als dat ontbreekt ontstaat snel wantrouwen, omdat de mores van de club niet wordt begrepen. Wie doet de ingewikkelde wetgeving binnen de club? Daar zouden de belangenorganisaties, zoals de BAV,  een rol in kunnen spelen. We moeten het daar samen nog maar eens over hebben.’

Het helpt, volgens Olfers,  zware kost in licht verteerbare hapjes aan te bieden. ‘Een stroomschema noem ik dat. Of een matrix, die af te vinken is. Wat betekent zo’n wet in eenvoudige taal voor de clubs.  Een vraag- en antwoordartikel: welke consequenties heeft deze wet cq maatregel voor mijn club? Bij wie moet ik zijn als ik ergens een vraag over heb?’

‘We krijgen een ander type consument. Het is het cafetariamodel geworden: u roept wij draaien.’

Hoe dan ook, verenigingen worden dagelijks geconfronteerd met een snel veranderende maatschappij, die ook haar eigen normen en waarden meebrengt. ‘Klopt’, zegt de hoogleraar. ‘We krijgen een ander type consument. Fred Kollen sprak ooit van het cafetariamodel: u roept wij draaien. Terwijl een club toch gericht moet zijn op de samenwerkingsgedachte. De maatschappij individualiseert. Tegelijkertijd zie ik ook een tegenbeweging. Terug naar meer gemeenschapszin. In de naaste omgeving, de wijk, de buurt, pakken bewoners steeds vaker zaken op. Het wordt weer fijn gevonden dingen samen te doen. Juist omdat ze de afgelopen tijd zo los van elkaar zijn komen te staan. Scholen en verenigingen zoeken verbinding met elkaar. Hetzelfde geldt voor verzorgingstehuizen en verenigingen. Het neemt niet weg dat er een ander soort consument ontstaat, die de verenigingsgedachte los laat. Hetzelfde zie je bij politieke partijen en vakbonden. Wie is er tegenwoordig nog lid van een vakbond? Terwijl iedereen het werk ervan nuttig vindt. Het ‘nieuwe lid’ wil wel met vrienden voetballen, maar onttrekt zich aan het verenigingsleven. Als bestuur moet je deze groepen toch aan je te binden.’

En het lijkt erop dat het geweld op de velden almaar toeneemt. Het aantal gevallen van excessief voetbalgeweld ligt hoger dan gedacht, blijkt uit onderzoek van Politie en Wetenschap. Het gaat om 1000 gevallen van extreem fysiek geweld per jaar. Jonge voetballers die zich op en rondom het veld misdragen, worden binnenkort mogelijk naar bureau Halt doorgestuurd. De KNVB wil zo geweld, diefstal en pesten aanpakken. Bij Halt volgen onder meer gesprekken met de sporter en zijn ouders, moeten excuses worden gemaakt aan het slachtoffer, maar kan er bijvoorbeeld ook een schadevergoeding of een taakstraf worden opgelegd.

‘Straffen helpt, maar wel als het meteen gebeurt. Eenmaal in het strafrechtcircuit gaat veel tijd verloren. Tussen oorzaak en gevolg zit een te groot gat. Het effect is daardoor minimaal.’

Olfers reageert enthousiast. ‘Ze gaan over de schreef, maar houden er geen strafblad aan over. Er volgt een ‘directe aanpak’, waardoor de overtreders zich heel bewust worden van wat ze verkeerd hebben gedaan. Want straffen helpt, maar wel als het meteen gebeurt. Eenmaal in het strafrechtcircuit via politie en rechter gaat veel tijd verloren. Tussen oorzaak en gevolg zit een te groot gat. Het effect van een straf is daardoor minimaal. Ik ken clubbestuurders die baldadige jeugd de week erop naar de club laten komen om klusjes in het clubhuis te doen. Kosten van vernieling moesten natuurlijk wel betaald worden.’

Olfers moet hard lachen bij het volgende voorbeeld: ‘Ik sprak onlangs een lange slungel van een jaar of 15, die ook terug moest komen van het bestuur. Ik vraag hem: Wat zit je hier te doen? Een tikkeltje timide antwoordt hij: ‘Ik heb straf en moet nu helpen met klusjes.’ En voegde hij eraan toe: ‘Maar het was wel terecht hoor.’ Zo kan het dus ook. Hoef je ze niet naar Bureau Halt te sturen. We durven mensen ook niet meer op hun gedrag in en om de velden aan te spreken. De verruwing is nog geen halt toegeroepen. Het is een groot maatschappelijk probleem dat op het bordje van de sport is gelegd.  Ten onrechte, want als er geen voetbal was geweest, had het probleem zich verplaatst. We moeten wel eerlijk durven zijn. Je zult op en rond het veld altijd geweld houden.  Dat is heel erg. Maar een feit. Kijk maar eens wat er allemaal al is opgestart om de verruwing en geweld  te tackelen.’

‘Steeds strenger straffen is niet mijn oplossing. Laten we niet alleen naar de repressiekant kijken. Maar ook preventie onderzoeken.  Tegenwoordig worden ouders juridisch verantwoordelijk gesteld voor het gedrag van hun kinderen. Heel riskant. Een probleem lost zich niet op door een straf uit te delen. Want wat zijn de gevolgen voor een ouder die zich langs de kant van het veld heeft misdragen en daarvoor  tuchtrechterlijk wordt vervolgd? Mag hij of zij nooit meer op de club komen, mag het zijn kind nooit meer zien spelen?’

‘Ik constateer dat we afgedreven zijn van het normale goede gesprek‘

‘Ik constateer dat we afgedreven zijn van het normale ‘goede gesprek’. Spreek overtreders aan op wat ze hebben gedaan en zoek naar een oplossing om herhalingen te voorkomen.  Te snel  wordt terug gegrepen op de regels die we voor wandaden en overtredingen hebben opgesteld. Regels om ons onvermogen crisissituaties met de menselijke maat te beslechten te camoufleren We weten niet meer hoe we een dergelijk gesprek moeten voeren. Kijk eens binnen je club wie geschikt zou zijn dat wel te kunnen. Voor wie hebben spelertjes respect? Misschien wel een speler van het eerste elftal, of coaches. Laat die het gesprek aangaan. Voorbeeldgedrag is enorm belangrijk.  Kijk naar het bedrijfsleven. Als bestuurders corrupt zijn neemt het personeel het ook niet zo nauw met de regels.

‘Beloon goed gedrag. Positief coachen, dat is wetenschappelijk bewezen, helpt. Gedragsverbetering is een kwestie van continu herhalen. Tegen geweld bestaat geen tovermiddel. In onze maatschappij worden regels vaak geformuleerd als een oplossingskader. Direct royeren lost zelden iets op. De gedupeerde krijgt niet de kans zich te verbeteren. Spreek ze eerst op hun gedrag. Bij een volgende overtreding is het einde verhaal. Maar geeft ze eerst een kans. Soms moet je ze vroegtijdig richting hulpverlening sturen. Ik heb vroeger een sportschool gehad. Daar kwamen ook heel jonge jongens. Soms keek ik zevenjarige jongens in hun ogen, waarin totaal geen normbesef viel te lezen. Vaak jongens met een laag IQ uit gezinnen waarvan ik heel lang niet heb geweten dat ze bestonden en ook niet dat er zoveel van zijn. Die moet je een professioneel traject in sturen. Vroegtijdig volgen, want hun broers zijn vaak al crimineel. Het gaat om mannekes die menen dat ze zonder diploma wel 4.000 euro netto per maand kunnen verdienen. Geweld is vaak de norm.’

‘Ik neem vrij snel een afwijkende mening in, heb de neiging me af te zetten tegen het gangbare. Mensen huilen zo snel mee met de publieke opinie, zonder de feiten te kennen.’

Olfers heeft op 44-jarige leeftijd een imposante staat van dienst opgebouwd. Aan ambities geen gebrek. In de glossy Elegance zegt ze:  ‘Ik was het kind dat goed kon leren. De lat lag altijd hoog. Ik ging naar het Barlaeus-gymnasium, een heftige tijd. De krakersrellen. Ik wist niet wat me overkwam. Vader werkte bij een houthandel, moeder was thuis, ze zijn nog steeds bij elkaar. Mijn moeder voedde me op met het idee dat ik niet afhankelijk van een man moest zijn. Zij had graag gestudeerd en gewerkt, maar nooit de kans gehad. Kennis is macht. Het klinkt raar, maar ik heb altijd een enorme ambitie gehad. Ik wilde bij de schoolkrant, kwam op voor de zwakkeren. Stop de zeehondenjacht, stop de neutronenbom. Ik wilde schrijfster worden. Of onderzoeksjournalist. Misstanden bestrijden! Ik neem vrij snel een afwijkende mening in, heb de neiging me af te zetten tegen het gangbare. Mensen huilen zo snel mee met de publieke opinie, zonder de feiten te kennen.’

Dat laatste heeft ze aan den lijve ondervonden. In juli 2011 trad ze toe tot de raad van commissarissen van Ajax.  Waarmee ze plotsklaps een bekende Nederlander werd. Niet altijd tot haar genoegen, want de ‘fluwelen’ revolutie die Ajax-icoon Johan Cruijff bij de Amsterdamse club preekte, deed menig bestuurslid van zijn geloof vallen dat je een betaalde voetbalclub kunt leiden zonder grote emoties. In  april 2012 moest ze – na veel vuilspuiterij – alweer het veld ruimen. Volgens Cruijff-adepten met de staart tussen de benen. Zelf kijkt ze op een andere manier terug op dat bewogen jaar.

‘Ik heb zeker iets geleerd van de periode bij Ajax, maar ben tevens de sprankeling van mijn naïviteit kwijt geraakt.’

‘Dat ik enige bekendheid heb gekregen door in de raad van commissarissen van Ajax te stappen, wordt door mijn omgeving nog weleens aangehaald. Toch vergeten de mensen snel. Al ik ergens binnenkom is men de eerste drie minuten wel even nieuwsgierig. De een geeft je een knipoog, een ander slaat een arm om je heen en typisch Amsterdams wordt er dan een grapje over gemaakt. En dan is het voorbij. In mijn zakelijk leven merk ik niets meer van mijn Ajax-periode. Mijn professionaliteit heeft ook nooit ter discussie gestaan.’

‘Tegelijkertijd heeft Ajax me heel veel gebracht. Ik heb in de keuken kunnen kijken van een betaalde topclub. Heb van binnenuit kunnen zien hoe een voetbalbedrijf werkt. Je ontdekt dat zaken soms heel irrationeel worden benaderd. Dat er rook wordt gecreëerd waar nooit vuur is geweest. Ik heb zeker iets geleerd van die periode. Maar ben tevens de sprankeling van mijn naïviteit kwijt geraakt. Mijn grondvertrouwen, waaraan ik zeer hechtte, is aangetast. Ik pas nu veel meer op mijn woorden. Dat verlies van mijn oorspronkelijkheid vind ik jammer. Alles wat ik nu doe ligt onder een vergrootglas. Ik ben weleens benaderd door eredivisieclubs om er aan de slag te gaan. Nee dus. Twee dagen in de week ben hoogleraar sport en rechten aan de VU in Amsterdam. Daar wil ik zo goed mogelijk invulling aangeven. Daarnaast doe ik veel advieswerk en zit ik in veel commissies. Ik wil mijn werk zo onafhankelijk mogelijk doen. Op het moment dat ik me verbind aan een club, wordt alles wat ik zeg in het licht van die ene club geplaatst, terwijl zaken soms los van elkaar staan. Ik hecht aan mijn vrijheid.’