‘Wij moeten als bestuur anders tegen vrijwilligerswerk aankijken’

Bij vv Drenthina in Emmen neemt de animo voor vrijwilligerswerk zozeer af dat het bestuur dreigde met een paardenmiddel: een staking op het sportpark. Zover kwam het uiteindelijk niet, maar de boodschap is duidelijk geworden bij de leden. ‘We hebben ze als bestuur de afgelopen jaren misschien ook te veel verwend.’

Voorzitter Willem Jan Alders van vv Drenthina had zijn leden tijdens de nieuwjaarsreceptie al gewaarschuwd voor het gebrek aan vrijwilligers bij de club, maar nu is het tijd voor grover geschut, vindt hij als hij achter de computer kruipt. Alders wil de noodklok luiden en laat via Facebook weten dat er storm op komst is bij de vereniging als er niets verandert: een staking. Het is een oproep die recht uit het hart komt:

‘Ik ben nu een aantal jaren voorzitter van deze prachtige club. Ik ben er inmiddels achter dat de tijden behoorlijk veranderd zijn. Het voorzitterschap is zeker GEEN sinecure. Er wordt van de voorzitter, en zijn bestuur, juist heel veel verwacht. Ge-eist eigenlijk. Het stuk ‘sinecure’, geen tegenprestatie, ligt tegenwoordig veel meer bij de leden. Consumerende leden. Kritische leden. Veeleisende leden. “Ik betaal toch contributie, dus mag ik ook verwachten dat het geregeld is”.

(…)

Drenthina, dat zijn we samen. Het wordt tijd dat er mensen op gaan staan. Het runnen van een club is allang geen sinecure meer, lieve Rosketiers. 

(…)

Het bestuur heeft dan ook besloten dat er in het tweede weekend van het seizoen 2019-2020 ‘gestaakt’ zal worden door alle vrijwilligers. Er gebeurt dan op de ‘Oude Ros’ helemaal niets. De kantine gaat niet open, de velden zullen niet klaar gemaakt worden voor wedstrijden, we regelen geen scheidsrechters, er is geen ranja of thee in de rust, de kleedkamers zijn op slot en er zijn geen trainers of leiders voor de teams. Noem het een statement, lieve Rosketiers. Om te voorkomen dat we straks geen vrijwilligers meer hebben en geen bestuur (ook allemaal vrijwilligers overigens).

‘Een idee is bij ons alleen nog maar een idee als je bereid bent mee te helpen het uit te werken.’

We spreken Alders over zijn oproep een week voor de aangekondigde staking. En we zijn niet de enigen die het nieuws hebben opgepakt. Lokale, regionale en zelfs landelijke media zijn naar Emmen getogen om tekst en uitleg te vragen. Een bestuur dat gaat staken, dat is nieuws. ‘Je moet de column met een knipoog lezen’, zegt Alders nu, en verklapt dat er van een staking geen sprake zal zijn. Lachend: ‘Een van de leden kwam naar me toe: “Ik heb mijn hele leven nog niet gestaakt, en dat ga ik nu ook niet doen”, vertelde hij me. Nou, dan ben jij gewoon vrij, heb ik hem gezegd. Dit moet ook geen jankverhaal worden, 80 procent van wat er hier gebeurt, gaat goed. Alleen begint het vrijwilligersprobleem nijpend te worden, en niet alleen bij ons.’

Het onderwerp neemt Alders dan ook serieus. ‘In mijn column zit een ondertoon die mensen probeert wakker te schudden. Ik heb het op de laatste nieuwjaarsreceptie ook gezegd: Een idee is nu alleen nog een idee als je bereid bent om mee te helpen het uit te werken. Niet meer afwachten tot het bestuur het maar oppakt. Als ik collega-voorzitters spreek, is dit een probleem dat bij veel meer verenigingen speelt. De 70e editie van het Kerst Volleybal in Assen gaat niet door wegens een gebrek aan vrijwilligers, handbalvereniging Hurry Up uit Zwartemeer doet op Europa Cup-avonden de kantine op slot, omdat er niemand achter de bar wil staan. Hoe is dat mogelijk?’

‘We kunnen betaalde krachten aannemen, maar dan gaat de contributie 3 keer over de kop.’

Het probleem wordt groter, laat ook een onderzoek van het Mulier Instituut zien. ‘Veel verenigingen benoemen het tekort aan kader of het vinden van geschikt kader een groot punt van zorg. Werving en behoud van vrijwilligers is een belangrijk speerpunt voor verenigingsbeleid voor de korte en lange termijn.’

Ook het ministerie van VWS neemt het groeiende probleem van een tekort aan vrijwilligers serieus. Ze stelt zelfs 300.000 euro beschikbaar voor innovatieve oplossingen. ‘Zo’n 14% van de verenigingen komt vrijwilligers tekort. En 40% van de clubs heeft een tekort aan vrijwillig (opgeleide) trainers en coaches. Het vrijwilligerskader is bij de meeste clubs bovendien nog niet zo en divers als de vereniging zelf’, schrijft het ministerie.

Alders’ staat niet alleen in zijn zoektocht naar oplossingen, blijkt wel. Maar wat is de analyse van het probleem? Waarom is het steeds moeilijker vrijwilligers te vinden die zich willen committeren aan hun vereniging? Alders geeft een aantal redenen. ‘Ten eerste moet je kijken naar de VUT-regeling die er niet meer is. Vroeger stopten mensen met 55-56 jaar met werken en zaten nog in de kracht van hun leven. Die wilden niet constant achter de geraniums zitten of elke zaterdag mee naar de Ikea. Die gingen liever naar de vereniging en deden allerlei klusjes. Maar die groep is nu 75+ geworden. Nu gaan mensen met 65- of 67-jarige leeftijd met pensioen. In die groep zit heel weinig aanwas.’

‘Ouders werken nu allebei. Het ene kind zit op hockey, het andere op voetbal. Er is ook weinig tijd. ’

Ook andere maatschappelijke ontwikkelingen spelen een rol, vindt Alders. ‘Ik snap mensen ook wel. Nu heb je vaak twee werkende ouders. Het ene kind zit op hockey, het andere op volleybal en de derde voetbalt. Dan is er ook weinig tijd om nog vrijwilligerswerk te doen. Althans, niet voor de uren die wij vroeger gewend waren.’

De tweede reden is volgens Alders het toenemende consumentisme. ‘De maatschappij wordt steeds individualistischer. Ze zeggen: ik betaal mijn contributie, dan moet het maar geregeld zijn. Dat kan wel, maar niet met de contributiebedragen die we nu vragen. We kunnen wel betaalde krachten achter de bar zetten en bij elk team een gediplomeerde trainer aanstellen, maar dan gaat de contributie drie keer over de kop. Dán zeggen ze dat ze naar een andere club gaan, omdat het hier te duur is. vv Drenthina is geen buitenschoolse opvang waar je alleen contributie hoeft te betalen.’

De functie van de vereniging is door de jaren heen verandert, stelt Alders. ‘Het verenigingsgevoel verdwijnt. Het is niet meer het gevoel van: dit is mijn club, daar hoor ik bij. We hadden vijftien jaar geleden 10 à 11 seniorenelftallen die na afloop een biertje bleven drinken. We hebben er nu nog maar vier. Vroeger had je de voetbalclub, de gymclub en de kerk. Nu is de keuze veel groter. Winkels zijn de hele dag tot 22.00 uur open en op zondag. Vroeger kon je alleen op Tweede Pinksterdag naar de meubelboulevard, nu iedere zondag. Het is concurrentie waar de voetbalclub mee te kampen heeft.’

Er is een aantal oplossingen voor het probleem, maar Alders is niet overtuigd van de haalbaarheid bij vv Drenthina. ‘We kunnen mensen betalen voor de vrijwilligersfuncties die we open hebben staan. Daar ben ik geen voorstander van. Er werken hier mensen al veertig jaar op vrijwillige basis, moet ik tegen hen zeggen dat zij straks collega’s krijgen die wél worden betaald?’

‘Wij moeten als bestuur ook anders tegen vrijwilligerswerk aankijken. Het kan niet meer zoals vroeger.’

Ook zouden leden het vrijwilligerswerk kunnen afkopen. Maar dat druist in tegen het rechtvaardigheidsgevoel van Alders en zijn bestuur. ‘Dan moeten ze 250 euro op tafel leggen, en zijn ze overal vanaf. Mensen die het kúnnen betalen zullen het misschien doen, maar we hebben hier ook kinderen zitten uit gezinnen die dat bedrag niet zomaar kunnen aftikken. Voor hen zijn we er óók. Dan zitten de rijkere gezinnen thuis, en moeten de armere gezinnen 8 uur achter de bar staan. Dat vind ik lastig te verkopen. En stel dat we het wel doen, dan hebben we nog steeds niet de handjes die we nodig hebben, want ik denk niet dat 250 euro  voldoende is. En welke onderdelen kopen we dan in?’

Toch steekt Alders de hand ook in eigen boezem. ‘Misschien hebben we de leden de laatste jaren ook wel te veel verwend. Ze roepen heel hard dat het bestuur het moet oplossen, en wij doen dat dan ook nog. Er is nog nooit een wedstrijd níét doorgegaan. Wij hebben die verantwoordelijkheid altijd gevoeld, maar misschien moeten we het een keer expres fout laten lopen. Dat was de gedachte achter de dreiging van een staking.’

Het Facebook-bericht kreeg bijna 100 likes en de leden gaven hem groot gelijk. ‘Maar om nu te zeggen dat we er meteen extra vrijwilligers door hebben gekregen… Het gaat iets beter. Wat ik ook gemerkt heb na de dreiging van een staking is dat wij als bestuur ook anders tegen vrijwilligerswerk moeten aankijken. Het kan niet meer zoals vroeger. Mensen willen wel een paar uurtjes helpen, maar niet meer acht uur achter elkaar. Dan moeten wij kijken hoe we het zo kunnen regelen dat er vrijwilligerswerk georganiseerd kan worden voor twee uur. Wij moeten flexibeler omgaan met de veranderende omstandigheden. Want: Drenthina, dat zijn we samen.’